Trekvogels en Ecologie

De aanwezigheid van trekvogels op een bepaalde plek kan al een indicatie geven van de staat waarin het milieu verkeert, regionaal of zelfs wereldwijd.

Om te begrijpen hoe deze link werkt, werkt het UEF samen met diverse partners om nieuw onderzoek mogelijk te maken door Theunis Piersma, hoogleraar Trekvogelecologie aan de RUG en al jaren een bekend expert in zijn vakgebied.

Theunis Piersma staat aan het hoofd van een onderzoeksgroep die zich wereldwijd richt op ecologie, mariene biologie en de evolutie van trekvogels. Met de support van onze partners, maakt het UEF onderzoek mogelijk in drie kustgebieden die cruciaal zijn voor de toekomst van trekvogels: het Waddengebied, de Doñana in Zuid-Spanje, en de Banc d'Arguin in westelijk Afrika.

Aan de zuidkust van Spanje ligt nationaal park de Doñana, bekend vanwege de biodiversiteit en moerassen die elk jaar weer een veilig onderkomen bieden aan tienduizenden trekvogels. Door klimaatverandering is de Doñana tevens één van de weinige overgebleven rustplaatsen op de vliegroute tussen de Noordelijke broedgebieden en overwinteringsplaatsen in Afrika.

Ondanks dat de Doñana een officieel beschermd natuurreservaat is, nam de hoeveelheid land- en tuinbouw de afgelopen jaren snel toe. Hierdoor is de balans van de natuur er op ruwe wijze verstoord. De kenmerken die Doñana bij uitstek geschikt maakten voor trekvogels, zijn overschaduwd door uitdroging, het gebruik van gifstoffen en uitputting van de bodem: een onhoudbare situatie.

De Piersma groep ontwikkelde een nieuw onderzoek om het land en de wateren in de Doñana zorgvuldig te analyseren. Het project wordt uitgevoerd door Wouter Vansteelant, een ecoloog die al jaren in de regio werkzaam is. Doel is exact in kaart te brengen welke eigenschappen van het ecosysteem de Doñana een bijzonder aantrekkelijke tussenstop maken voor trekvogels.

Door de bewegingen van lepelaars, grutto’s en andere watervogels te volgen, krijgen we inzicht in hun vliegroutes. Deze data maakt duidelijk hoe de vogels precies omgaan met de verschillende elementen in het ecosysteem en kunnen helpen bij het ontwikkelen van een duurzamere beheersing van het gebied. Uiteindelijk beoogt het onderzoek een bijdrage te leveren aan het herstel van de moerasgebieden in de regio om de impact van menselijke activiteit en klimaatverandering het hoofd te kunnen bieden.

Ondanks dat het goed gaat met de lepelaars in het Waddengebied, neemt het aantal lepelaarkuikens per nest minder snel toe. Recente cijfers geven reden tot zorgen: minder groei kan in de toekomst gemakkelijk omslaan in een daling van de hoeveelheid lepelaars in de Wadden.

Een tekort aan geschikt voedsel speelt vermoedelijk een belangrijke rol, maar de exacte oorzaken zijn nog niet onderzocht. De onderzoeksgroep van Theunis Piersma heeft daarom een nieuwe studie aangekondigd die zich gedurende drie jaar richt op de lepelaarkolonie op Schiermonnikoog.

Met behulp van GPS-technologie worden de vogels zorgvuldig gevolgd om hun jachtgedrag en de manier waarop ze hun jongen van voedsel voorzien, nauwkeurig vast te leggen. Zo hopen de onderzoekers te ontdekken waarom de nieuwe nesten van lepelaars telkens minder jonge kuikens bevatten.

Op lange termijn zal het onderzoek aanbevelingen doen om het gebied duurzamer te beheren, zodat het broedseizoen van lepelaars ook in de toekomst nesten vol gezonde kuikens kan blijven opleveren.